Cukrzyca ciążowa, nazywana też cukrzyca ciężarnych, jest stosunkowo często występującą chorobą wśród kobiet spodziewających się potomstwa. Jest to schorzenie metaboliczne dotykające nawet co dziesiątą przyszłą mamę w Polsce.
Czym jest cukrzyca ciążowa?
Cukrzyca ciężarnych ma miejsce wtedy, kiedy zostanie wykryta u kobiety w ciąży, która wczesnej nie chorowała na cukrzycę. Zaburzenie metabolizmu występuje tylko w czasie ciąży i ustępuje po porodzie, jednak ze względu na zapotrzebowanie dziecka na glukozę we krwi i konieczność zapewnienia prawidłowego działania insuliny – schorzenia nie można lekceważyć.
Cukrzyca ciążowa polega na niewłaściwej gospodarce oraz zaburzeniach tolerancji glukozy, wykrywane najcześciej między 24 a 28 tygodniem ciąży, kiedy każda przyszła mama jest poddawana obowiązkowym badaniom – doustnym testom obciążenia glukozą (OGTT, inaczej zwanym krzywą cukrową).
Czynniki ryzyka i przyczyny cukrzycy ciążowej
Cukrzyca ciążowa rozwija się pod wpływem zmian hormonalnych w ciele kobiety w czasie ciąży. Aktywność hormonalna łożyska powoduje insulinoodporność – czyli zmniejsza wrażliwość innych tkanek na insulinę. Czynnikiem wzmagającym ten problem jest również to, że wątroby kobiet w ciąży wydzielają większą ilość glukozy niż przeciętnie. Szacuje się, że nawet u 10 procent ciężarnych kobiet ich trzustka nie radzi sobie z zaspokojeniem zwiększonego zapotrzebowania na insulinę, przez co prawidłowy metabolizm cukrów nie jest możliwy.
Do czynników zwiększonego ryzyka wystąpienia cukrzycy ciężarnych zalicza się między innymi:
– wiek matki – ryzyko wzrasta powyżej 35 roku życia,
– nadciśnienie tętnicze,
– nadwaga lub otyłość,
– zespół wielotorbielowatych jajników (PCOS),
– występowanie cukrzycy typu II w rodzinie,
– ciąża mnoga,
– duża masa dziecka z poprzedniej ciąży (powyżej 4kg) – zaobserwowano związek pomiędzy częstotliwością zachorowania a masą dziecka z poprzedniej ciąży,
– komplikacje przy poprzedniej ciąży,
– wystąpienie wad rozwojowych u dziecka z poprzedniej ciąży,
– obumarcie płodu w poprzedniej ciąży.
Objawy
Cukrzyca ciężarnych (GDM z ang. gestational diabetes mellitus) podobnie, jak cukrzyca typu 1 i 2, charakteryzuje się hiperglikemią czyli podwyższonym poziomem glukozy we krwi. Diagnozuje się ją najczęściej podczas badań kontrolnych, podczas których zostaje wykryta obecność cukru w moczu kobiety. Typowymi obawami, na które należy zwrócić szczególną uwagę są:
– znaczny wzrost częstotliwości oddawania moczu, powyżej trzech litrów na dobę,
– zwiększone pragnienie (bezpośrednio powiązane z pierwszym objaweim),
– napady głodu,
– senność, ogólne osłabienie i zmęczenie,
– zmiana masy ciała matki – nagły spadek lub przyrost wagi,
– nieproporcjonalnie duży wzrost masy ciała płodu w stosunku do stopnia zaawansowania ciąży,
Dieta i leczenie w cukrzycy ciężarnych
W przypadku łagodnego przebiegu cukrzycy ciężarnych, wystarczającym rozwiązaniem jest zmiana diety i aktywność fizyczna, w niektórych przypadkach jednak schorzenie wymaga podawania insuliny w celu regulacji właściwej glikemii.
Dieta w ciąży, pomimo wystąpienia cukrzycy, powinna zawierać białka, tłuszcze i węglowodany, niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka oraz dla utrzymania dobrego samopoczucia przyszłej mamy. Do organizmu powinny być dostarczane wszystkie konieczne składniki mineralne, a głównym obostrzeniem jest przestrzeganie odpowiedniej kaloryczności oraz regularności posiłków. Lekarz z pewnością pomoże w ustaleniu właściwej i indywidualnie dobranej diety, która będzie zależna od poziomu cukrzycy ciążowej.
Wpływ cukrzycy ciążowej na poród
Cukrzyca u kobiety ciężarnej może wpłynąć na przebieg porodu w kilku aspektach. Należą do nich:
– makrosomia płodu, czyli zbyt duża masa dziecka (powyżej 4,2 kg). Zbyt duża masa dziecka zwiększa ryzyko wystąpienia powikłań takich jak dystocja barkowa (utrudnienie dokonania zwrotu ramion dziecka po urodzeniu główki), która hamuje postęp porodu,
– niedotlenienie okołoporodowe dziecka,
– uzyskanie niższego wyniku w skali Apgar,
– niewyrównanie cukrzycy u matki w czasie ciąży może prowadzić do różnych powikłań, (np. kwasicy ketonowej), które będą przeciwwskazaniem do porodu naturalnego, w następstwie ciąża będzie musiała być rozwiązana przez cesarskie cięcie.
Profilaktyka cukrzycy ciążowej
Profilaktyka w cukrzycy ciężarnych nie jest łatwa, ponieważ znaczny wpływ na jej rozwój mają zmiany hormonalne oraz obciążenie genetyczne. Przestrzegając jednak pewnych zasad i wprowadzając kilka zmian w swoim trybie życia, można zmniejszyć ryzyko wystąpienia tego schorzenia.
W pierwszej kolejności należy zadbać o zdrową i zrównoważoną dietę, w szczególności o wyeliminowanie wysokoprzetworzonych produktów spożywczych i z wysoką zawartością cukru. Warto wybierać produkty o niskim indeksie glikemicznym i bogatym w błonnik. W jadłospisie nie powinno zabraknąć owoców i warzyw, nabiału, chudego mięsa i ryb. Utrzymanie odpowiedniej diety ma istotny wpływ na ryzyko zachorowania na cukrzycę ciężarnych nie tylko w czasie ciąży ale oddziałuje też pozytywnie na kilka miesięcy przed samym zapłodnieniem.
Ważnym elementem dla zmniejszenia ryzyka wystąpienie cukrzycy ciężarnych jest regularna aktywność fizyczna. Szwedzcy naukowcy dowiedli, że u kobiet aktywnych fizycznie przez pierwsze 20 tygodni ciąży ryzyko wystąpienia cukrzycy spadło aż o połowę. Nietolerancję glukozy występowała jeszcze rzadziej u tych z przyszłych matek, które sport zaczęły uprawiać 12 miesięcy przed zajściem w ciążę.
