Nerw kulszowy (obwodowy) to największy nerw w ciele człowieka. Powstaje z połączenia czterech lub pięciu korzeni nerwowych, wychodzących z kanału kręgowego w odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa.
Rwa kulszowa jest jednym z najczęściej spotykanych zespołów bólowych dolnej części kręgosłupa i jest następstwem uciśnięcia nerwu kulszowego.
Charakterystyka i przyczyny występowania rwy kulszowej
Rwa kulszowa charakteryzuje się silnym bólem promieniującym wzdłuż nerwu kulszowego począwszy od odcinka lędźwiowego kręgosłupa, po pośladki, uda, łydkę aż do stopy. Zazwyczaj ból występuje w jednej nodze, jednak zdarzają się przypadki, kiedy ból dotyczy obu kończyn. W zależności od przyczyny ból może nam towarzyszyć od kilku minut do nawet kilku miesięcy.
Czynnikami, które mogą stanowić podłoże do wystąpienia rwy kulszowej to na przykład błahy gwałtowny ruch (nagłe zerwanie z łóżka, pochylenie się, dźwignięcie) czy u kobiet w zaawansowanej ciąży przesunięcie środka ciężkości. Przyczyną mogą być także poważniejsze przypadki takie jak wypadnięcie dysku, zwyrodnienia stawów międzykręgowych, stenoza, cukrzyca a nawet nowotwór. Kiedy powodem wystąpienia rwy kulszowej jest ucisk krążka międzykręgowego na korzenie nerwowe mówimy potocznie o „korzonkach” – jest to najczęstsza przyczyna tej dolegliwości.
Rodzaje rwy kulszowej
Wyróżnia się trzy rodzaje ataku korzonków:
- ramienna – promieniuje od szyi do ramienia, aż do końca ręki. Charakterystycznym objawem jest mrowienie i drętwienie kończyn górnych, co z kolei wywołuje przykurcze i niedowład mięśni.
- kulszowa – ból występuje na odcinku lędźwiowym i w okolicy pośladków. Odczuwany jest wzdłuż kończyn dolnych aż do stopy. Mogą pojawić się parestezje, niedowłady i przykurcze mięśni.
- udowa – ból odczuwany jest w lędźwiach i krzyżu i promienieje po przedniej ścianie nogi. Objawy są podobne do ataku kulszowego.
Częstość występowania rwy kulszowej
Około 90% osób w trakcie swojego życia doświadczyło bólów krzyża, co roku pojawiają się one po raz pierwszy u 5% społeczeństwa. Co roku na rwę kulszową zapada 1-2% populacji. Zalicza się ją już do chorób cywilizacyjnych, czyli ściśle związanych z prowadzonym trybem życia. Szczególnie narażone są osoby, które nie uprawiają żadnych sportów, prowadzą siedzący tryb życia lub wykonują prace fizyczne wymagające podnoszenia przedmiotów o znacznej wadze.
Jak poradzić sobie z atakiem rwy kulszowej?
Przy ataku rwy kulszowej należy znaleźć pozycję (lezącą lub stojącą), która odciąży uciskany korzeń nerwowy. Ułożenie ciała przynoszące ulgę w każdym przypadku może być różne i jest sprawą indywidualną. Jedną z propozycji może być położenie się na wznak na twardym materacu, zgięcie nóg w kolanach tak, aby nogi tworzyły kąt prosty. Dodatkowo można wspomagać się chłodzącymi okładami lub niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi i przeciwbólowymi. Kiedy dolegliwości po krótkim czasie nie ustaną należy udać się po specjalistyczna poradę do lekarza.
Objawy rwy kulszowej
Niektóre z objawów (tzw. objawy ubytkowe) mogą świadczyć o uszkodzeniu nerwu. Jeśli występują, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem, ponieważ jeśli korzeń nerwowy nie zostanie natychmiastowo odciążony, dolegliwości te mogą już nie ustąpić i pozostaną nieodwracalne. Do objawów alarmujących należą zaburzenia czucia, niedowład kończyn dolnych (rwa kulszowa porażenna) objawiająca się opadaniem stopy lub brakiem możliwości stanięcia na palcach oraz zaburzona kontrola zwieraczy pęcherza moczowego lub odbytu.
Skutkiem stałego i długotrwałego odczuwania bólu spowodowanego rwą kulszową mogą być zmiany w układzie nerwowym. Po czasie osobie chorej nieustannie towarzyszy rozdrażnienie, przygnębienie, brak koncentracji, słaba pamięć, mała efektywność pracy, a nawet zaburzenia seksualne.
Rwa kulszowa – diagnoza
Jeśli objawy nie ustępują zalecane jest wykonanie kilku badań. Lekarz przeprowadzi wywiad z pacjentem i na jego podstawie zleci dalsze oględziny. Najczęściej jest to badanie rentgenowskie (pomaga rozpoznać dyskopatię) lub w przypadkach, kiedy pacjent traci czucie w nogach – rezonans magnetyczny. Dzięki temu badaniu możemy najdokładniej sprawdzić i poznać przyczynę dolegliwości. Rezonans magnetyczny pozwala rozpoznać wiele patologii mięśni i kręgosłupa. W niektórych przypadkach wykonuje się także tomografię komputerową. Jest ona mniej dokładna niż zdjęcie RTG jest jednak wystarczająca do postawienia diagnozy. Wykonuje się ją u pacjentów, u których istnieją przeciwskazania do wykonania rezonansu (np. posiadanie rozrusznika serca czy metalowych protez).
Leczenie rwy kulszowej
Dolegliwości związanych z rwą kulszową nie należy bagatelizować. Przewlekły ból może prowadzić do zmian w układzie nerwowym oraz mięśniowym (utrwalanie się nieprawidłowej postawy ciała). Kiedy do symptomów dochodzi niedowład kończyny czy bark czucia należy niezwłocznie udać się do lekarza.
Istnieje kilka sposobów skutecznego leczenia objawów. Do najczęściej stosowanych zalicza się fizykoterapię, leczenie farmakologiczne środkami przeciwzapalnymi lub zastrzykami nadtwardówkowymi, a w skrajnych przypadkach nawet leczenie operacyjne.
Profilaktyka rwy kulszowej
Dla zdrowia pleców warto wdrożyć w życie kilka porad:
- unikaj długiego siedzenia przy biurku, co jakiś czas rób sobie przerwy i poruszaj się trochę,
- staraj się utrzymywać wyprostowaną postawę,
- odpoczywaj na brzuchu,
- staraj się używać walizek na kółkach lub dobrych plecaków zamiast ciężkich toreb,
- ćwicz regularnie.
Aby uniknąć nawrotu rwy kulszowej należy:
- unikać gwałtownych ruchów,
- podnosząc ciężkie przedmioty kucać zamiast pochylać się z wyprostowanymi nogami (to samo dotyczy wykonywania innych prac),
- podczas długiego przebywania w pozycji stojącej przenosić co jakiś czas ciężar ciała z jednej nogi na drugą,
- regularnie wykonywać ćwiczenia wzmacniające kręgosłup.