Kwas foliowy, nazywany również folacyną, witaminą B9 i B11 jest organicznym związkiem zaliczanym do witamin z grupy B. Jego nazwa związana jest z łacińskim znaczeniem słowa „folium”, które oznacza dosłownie tyle, co „liść”.
Kwas foliowy ma wyjątkowo unikatowe znaczenie, dlatego tak wielu specjalistów zaleca jego przyjmowanie. Związki kwasu foliowego znajdują się w naturze, zwłaszcza w warzywach liściastych oraz w drożdżach. W organizmie ludzkim kwas foliowy występuje między innymi w wątrobie.
Naukowcy ustalili, iż zetknąć się można z różnymi rodzajami kwasu foliowego – w sumie może ich być nawet około sto pięćdziesięciu. W przyrodzie tego organicznego związku chemicznego jest natomiast nieco mniej, gdyż jedynie około dwadzieścia różnych form.
Kwas foliowy jest niezbędną substancją do przeprowadzania wielu procesów metabolicznych. Bardzo ważną rolę odgrywa między innymi w tkankach oraz komórkach. Dodatkowo jest on odpowiedzialny za regulowanie i tworzenie czerwonych krwinek.
Kwas foliowy – gdzie występuje?
Kwas foliowy znajduje się między innymi w szpinaku, sałacie, kapuście, szparagach oraz brukselce. W nieco mniejszych ilościach można go natomiast znaleźć również w pomidorach, fasoli oraz soczewicy. Dodatkowo, w niektórych państwach kwasem foliowym wzbogacany jest chleb (jednak nie w Polsce).
Dostarczanie kwasu foliowego w odpowiednich dawkach do organizmu pozwala na wspomaganie funkcjonowania układu pokarmowego oraz nerwowego.
Rola kwasu foliowego w organizmie
Kwas foliowy jest odpowiedzialny nie tylko za regulowanie oraz rozwój poszczególnych tkanek i komórek naszego ciała. Jest on również niezbędny do wspomagania prawidłowej pracy wielu organów.
Kwas foliowy ma bardzo korzystny wpływ między innymi na system nerwowy i na mózg. To właśnie przyjmowanie odpowiednich porcji kwasu foliowego może przyczynić się do dobrego samopoczucia psychicznego. Co więcej, kwas foliowy bierze udział w zachowaniu materiału genetycznego i w przekazywaniu niektórych cech dziedzicznych – z tego więc względu jego przyjmowanie w szczególności polecane jest kobietom w ciąży.
Kwas foliowy powinien jednak znaleźć się w diecie każdej osoby, a nie tylko przyszłych matek. Ten organiczny związek chemiczny jest odpowiedzialny między innymi za usprawnianie funkcjonowania całego układu pokarmowego, gdyż bierze udział w tworzeniu soków żołądkowych. W ten sposób przyjmowanie kwasu foliowego przyczynia się do znacznie sprawniejszego działania żołądka, jelit oraz wątroby.
Kwas foliowy ponadto uczestniczy w postawaniu dwóch ważnych substancji, mianowicie serotoniny oraz noradrenaliny. Serotonina związana jest między innymi z zachowaniami impulsywnymi oraz z apetytem. Natomiast noradrenalina przyczynia się do wzrostu ciśnienia tętniczego we krwi. Dodatkowo związek ten wpływa na układ sercowo – naczyniowy, zwężając naczynia obwodowe.
Jeszcze jedną istotną rolą kwasu foliowego w organizmie każdego człowieka jest jego nieoceniony wpływ na z zwiększanie odporności. Kwas foliowy bierze udział w procesie wytwarzania białych krwinek, chroniąc nas tym samym przed niektórymi schorzeniami nowotworowymi.
Skutki niedoboru i nadmiaru kwasu foliowego
Kwas foliowy jest z całą pewnością jedną z najważniejszych substancji występujących w organizmie człowieka. Niestety tego związku jest bardzo niewiele, dlatego tak ważne jest jego dostarczanie wraz z pokarmem.
Największe ilości kwasu foliowego można znaleźć przede wszystkim w warzywach liściastych. Trzeba wiedzieć, że niedobór kwasu foliowego może przyczyniać się do wielu schorzeń.
Do najczęściej pojawiających się skutków niedoboru tego związku należy zaliczyć:
- stosunkowo małą ilość czerwonych krwinek we krwi (może to być oznaką anemii),
- uczucie zmęczenia i kłopoty z koncentrowaniem się,
- stany lękowo – depresyjne,
- bezsenność, kłopoty z pamięcią,
- zaburzenia trawienia, wiążące się z takimi symptomami, jak: biegunka, obniżenie masy ciała, utrata apetytu,
- stany zapalne błony śluzowej warg oraz języka,
- bóle głowy,
- kołatanie serca.
Kwas foliowy powinien być dostarczany do organizmu we właściwych dawkach. Z przyjmowaniem tego związku nie należy jednak również przesadzać, zwłaszcza, że jego nadmiar także może wywoływać niepożądane działanie.
Nadmiar kwasu foliowego może przyczyniać się między innymi do bezsenności, rozdrażnienia, do występowania skórnych reakcji alergicznych, a nawet do skurczów oskrzeli.
Wchłanianie i metabolizm kwasu foliowego
Kwas foliowy ma postać bardzo wrażliwej substancji, która do organizmu powinna dostawać się tylko i wyłącznie w obecności niektórych składników. Jak się bowiem okazuje, istnieją substancje, które w znaczny sposób polepszają wchłanianie kwasu foliowego.
Według lekarzy kwas foliowy najlepiej wchłania się w obecności kwasu glutaminowego lub jego soli. Wówczas bowiem kwas foliowy nie zostaje zniszczony przez bakterie jelitowe i może dotrzeć bezpiecznie do błony śluzowej. Dlatego przyjmowanie kwasu foliowego powinno wiązać się z uwzględnieniem kilku czynników, które będą w znacznym stopniu poprawiać jego wchłanianie. W ten sposób z zażywania kwasu foliowego będziemy mogli odnieść najwięcej korzyści.
Do czynników zmniejszających wchłanianie kwasu foliowego należy zaliczyć:
- słońce oraz wysoką temperaturę (potrawy smażone i gotowane),
- zażywanie środków antykoncepcyjnych,
- niektóre leki przeciwpadaczkowe.
Czynniki polepszające przyswajalność kwasu foliowego to natomiast:
- kompleks witamin z grupy B (witamin B, witamina B6, witamina B12, witamina H i witamina C),
- kwas para – aminobenzoesowy.
Wpływ kwasu foliowego na ciążę
Szczególnie często zaleca się przyjmowanie kwasu foliowego kobietom w ciąży. Jak się okazuje, jest to związane przede wszystkim z rozwojem oraz z kształtowaniem się płodu. Jeśli przed ciążą, a także w jej trakcie poziom kwasu foliowego będzie na właściwym poziomie, wówczas można w znaczny sposób ograniczyć ryzyko pojawienia się u dziecka wad wrodzonych.
Niestety wciąż niewiele kobiet wie, jak bardzo ważne jest dostarczanie do organizmu odpowiednich ilości kwasu foliowego. Kwas ten należy przyjmować jednak już na kilka miesięcy przed ciążą. W większości przypadków kobiety o ciąży dowiadują się dopiero w jej czwartym – piątym tygodniu. A w tym czasie zarówno rdzeń kręgowy, jak i mózg dziecka są już ukształtowane – na zażywanie kwasu foliowego w takim momencie jest więc zdecydowanie za późno.
Kwas foliowy jest jednym z najważniejszych składników niezbędnych do właściwego rozwoju płody. Udowodniły to badania naukowe, wedle których przyjmowanie już niewielkich dawek tej substancji może zapobiegać pojawianiu się takich wad u dzieci, jak rozszczep kręgosłupa czy wady mózgu.
Przyjmowanie kwasu foliowego zmniejsza prawdopodobieństwo występowania również wielu innych wad rozwojowych. Zalecane dzienne spożycie kwasu foliowego wynosi od około 0,2 do 0,3 miligrama folianów.
Propagowanie żywienia szczególnie bogatego w kwas foliowy jest między innymi zadaniem ogólnokrajowego Programu Profilaktyki Pierwotnej Wad Cewy Nerwowej. Program ten funkcjonuje w Polsce już od 1998 roku. Według głównych założeń tej inicjatywy kwas foliowy w ilości 0,4 mg powinien być przyjmowany zarówno przez kobiety w ciąży, jak i również przez wszystkie te panie, które planują urodzenie dziecka w najbliższym czasie.
Kwas foliowy powinien być zażywany właściwie przez wszystkie kobiety znajdujące się w wieku rozrodczym. Badania wykonywane przez lekarzy wciąż jednak pokazują niedobory tego organicznego związku u blisko osiemdziesięciu procent kobiet.
