Cykl miesiączkowy

Cykl menstruacyjny (zwany inaczej cyklem płciowym lub cyklem miesiączkowym) to powtarzalne zmiany zachodzące w ciele kobiety, które zachodzą w ustalonym biologicznym rytmie. Te cykliczne zmiany są determinowane przez współdziałanie układu hormonalnego i nerwowego sterujące między innymi płodnością.

Miesiączka – podstawowe informacje

• Narząd rodny kobiety składa się z pochwy, macicy, jajników i jajowodów i znajduje się w dolnej części jamy brzusznej.
• Żeńskie hormony płciowe (estrogen i progesteron) są wytwarzane w jajnikach, a ilość i rytm ich wytwarzania jest regulowany przez podwzgórze i przysadkę mózgową poprzez pobudzanie jajników do ich wydzielania. Hormony kierują procesem dojrzewania i wydalania z jajnika komórki jajowej.
• Proces uwalniania komórki jajowej ma charakter cykliczny (powtarzalny). Zakłada się, że jeden cykl może trwać od 21 do 32 dni. Za pierwszy dzień cyklu uznaje się pierwszy dzień menstruacji (krwawienia).
• Miesiączka jest wynikiem zaniku endometrium, czyli błony śluzowej macicy. Menstruacja trwa średnio 5 dni, przy czym pierwsze dwa dni mogą charakteryzować się silniejszym krwawieniem.
• Cykl płciowy zostaje przerwany w momencie zapłodnienia komórki jajowej. Od tego momentu jajniki wytwarzają hormony sprzyjające prawidłowemu zagnieżdżeniu się zapłodnionego jaja i dalszy rozwój ciąży. Około 16-17 tygodnia ciąży funkcję tą przejmuje łożysko.

Etapy cyklu menstruacyjnego

Na podstawie tego, co dzieje się w narządach płciowych kobiety, wyróżnia się trzy etapy (fazy) cyklu miesięcznego.

I faza- folikularna – dojrzewania komórki jajowej

W momencie zakończenia menstruacji, czyli złuszczenia się błony śluzowej macicy (endometrium), rozpoczyna się następna faza. Jej kolejny i dynamiczny wzrost trwać będzie aż do ponownego krwawienia. Faza folikularna charakteryzuje się wydzielaniem przez jajniki coraz większej ilości estrogenów. Przysadka mózgowa jednocześnie wytwarza hormon powodujący dojrzewanie komórki jajowej, ta wzrasta i dojrzewa w jednym z setek tysięcy pęcherzyków zlokalizowanych w jajnikach. Podczas trwania pierwszego cyklu komórka jajowa dojrzewa w tzw. pęcherzyku Graffa.

II faza cyklu – jajeczkowanie

W drugiej fazie cyklu błona śluzowa macicy ciągle się rozrasta. Przysadka mózgowa wywołuje wzrost hormonu folikulostymulina (FSH), co powoduje pęknięcie pęcherzyka Graffa i uwolnienie komórki jajowej. Grubość błony śluzowej jest już wystarczająca aby komórka, która powędruje przez jajowód do macicy, mogła się w niej prawidłowo zagnieździć. Jeśli na tym etapie komórka jajowa spotka na swojej drodze plemnika, może zostać zapłodniona, a rozpoczynając swój podział zamieni się w gametę. Gameta zanurzona w gąbczastą śluzówkę macicy będzie się dalej rozwijać, aż do osiągnięcia postaci jaja płodowego. Na tym etapie cykl miesiączkowy zostaje przerwany.

III faza – lutealna

W miejscu pęknięcia otoczki pęcherzyka Graffa, w jajniku, powstaje tak zwane ciałko żółte mające zdolność wydzielania hormonów. Ciałko żółte produkuje progesteron, dzięki któremu następuje całkowite odprężenie mięśnia macicy, co pozwala na dalszy bezpieczny rozwój ciąży. Niedobór progesteronu, może powodować utratę ciąży w każdej fazie rozwoju.

W przypadku, kiedy do zapłodnienia nie dojdzie, komórka jajowa obumiera po 24 godzinach. Jest to informacja dla ciałka żółtego do zaprzestania dalszego wydzielania hormonów. Nagły spadek produkcji progesteronu jest bodźcem do rozpoczęcia menstruacji, która jednocześnie przygotowuje macicę do kolejnego cyklu płciowego. W trakcie miesiączki skurcze macicy powodują odklejanie i złuszczanie gąbczastej błony śluzowej z jej ścian.

Owulacja (jajeczkowanie)

Owulacją lub jajeczkowaniem nazywa się uwolnienie komórki jajowej z jajnika i ma miejsce na 14 dni przed pierwszym dniem cyklu czyli menstruacją (zakładając, że cykl płciowy trwa 28 dni). Zjawisko to jest niezbędne do zajścia w ciążę, gdyż kobieta jest płodna tylko w tzw. okresie około owulacyjnym. Czas przed owulacją określany jest jako okres niepłodności przedowulacyjnej, czas po jajeczkowaniu natomiast określa się jako okres niepłodności poowulacyjnej.

Określanie dni płodnych metodą naturalną

Rozpoznanie dni płodnych i niepłodnych podczas trwania cyklu menstruacyjnego może być pomocne przy planowaniu jak i zapobieganiu ciąży.

Zakładając, że cykl płciowy kobiety trwa 28 dni, średnia żywotność komórki jajowej to 24 godziny, a długość życia plemników to około 76 godzin, można przyjąć, że kobieta jest płodna między 10 a 18 dniem cyklu. Należy jednak pamiętać, że są to jedynie dane szacunkowe, a same plemniki mogą być zdolne do zapłodnienia nawet po 5 dniach od stosunku.

Obliczanie dni płodnych

Aby orientacyjnie wyznaczyć dni płodne wystarczy podzielić na pół długość własnego cyklu i od niego odjąć i dodać średnią żywotność plemnika. I tak, przy założeniu, że średnia długość życia plemnika wynosi 4 dni, a nasz cykl trwa 28 dni możemy określić nasze dni płodne w następujący sposób:

28:2=14

14-4=10

14+4=18

Łatwo można obliczyć, że w przybliżeniu dni płodne przypadną na okres od 10 do 18 dnia cyklu. W przypadku, kiedy za przykład weźmiemy cykl 26-dniowy, dni płodne przypadną odpowiednio na okres od 9 do 17 dnia cyklu miesiączkowego.

Przeczytaj: Jakie są pierwsze objawy ciąży

Taki sposób wyznaczania dnia owulacji i dni płodnych może być stosowana przez kobiety o regularnych cyklach i cieszących się bardzo dobrym zdrowiem. Zaburzenie czy odstępstwo może spowodować nawet niewielka zmiana klimatu czy stres, dlatego nie jest to metoda wiarygodna, na której można polegać. Ma ona jedynie charakter poglądowy i na pewno nie może być stosowana jako metoda antykoncepcji.